Waarom ik de sjofar wil horen op Rosj Hasjana

Natuurlijk is de wereld niet door God in zeven dagen geschapen en natuurlijk is dat niet 5773 jaar geleden gebeurd. Maar dat maakt me niet uit. Op Rosj Hasjana – het Joodse nieuwe jaar – vier ik de schepping van de wereld. Of dat nu daadwerkelijk gebeurd is zoals in het boek Genesis staat beschreven of niet, het zal me appeltjes met honing wezen. Misschien bent u daar verbaasd over. Nou, ik niet. Het maakt namelijk zichtbaar waar religie bij mij om draait. Op Rosj Hasjana wil ik de tonen van de sjofar horen. Elk jaar weer. De ramshoorn, de sirene van de oudheid. De boodschapper van het grote raadsel.

Religie gaat wat mij betreft niet over waarheid en geschiedenis, niet over het kloppende verhaal of over de betrouwbare weergave van de feiten. Religie is een manier om met het waanzinnige mysterie van het Al en meer in het bijzonder van het menselijk leven om te gaan. Waarom ik, de aarde, het heelal en alles wat er is bestaan: geen flauw idee. Waarom tijd, materie en leven zijn wat ze zijn en wie dat heeft bedacht, ik weet het niet. Niemand weet dat. Je kan er bibliotheken over volschrijven, maar je komt er toch niet achter.

Het grote raadsel. Het onvatbare en het onverklaarbare. Je kan dat laten voor wat het is en je er niet druk over maken. Dat is misschien wel de beste optie. Maar dat is niet zo leuk. Aangenamer is het er een verhaal over te vertellen. Een verhaal dat je deelt met gelijkgestemden. Een verhaal vol symboliek dat je met elkaar kan beleven en doorvoelen. Zo’n verhaal is lang geleden gemaakt in de woestijn door een koppig en lastig volk. En in de loop der jaren zijn er allerlei verdiepingen en verfraaiingen bijgekomen. Ik hoor bij dat volk en ik houd van dat verhaal.

Terug naar Rosj Hasjana. De kop van het jaar, vrij en toch uiterst accuraat vertaald uit het Hebreeuws. Het feest dat aangrijpt op het diepste mysterie: het ontstaan van de wereld, van het leven, van de mens. Dat alles wordt gevierd op Rosj Hasjana. De essentie van het feest is, als ik het mag zeggen en dat mag ik nu, het gezamenlijk aanhoren van de klanken van de sjofar. Als het je lukt om na lange tijd oefenen iets van een klank uit de sjofar te krijgen, is deze klank rauw en schril. Klagend, door merg en been. Ook een bedreven sjofarblazer kan weinig anders dan het geluid van een overdonderende, verkeerd afgestelde misthoorn produceren. Op twee toonhoogten.

De rauwe, verzengende schrilheid van de klanken van de ramshoorn is de prachtigste vertolking van het mysterie van de schepping (of als die term niet aanspreekt, het ontstaan) van alles wat er is. En omdat wij mensen nu eenmaal op deze planeet aarde wonen, verklanken de tonen van de sjofar de schepping van onze wereld. De meedogenloze hardheid, maar ook gevoelige schoonheid van het geluid van de ramshoorn geven weer wat ik voel als ik het mysterie van het bestaan op onze aardbol doordenk en doorleef. Ik weet er geen raad mee, maar it hits me hard.

Het is daarom dat ik vanochtend een aantal uren verlof opnam. Het is daarom dat ik met 200 mensen een paar minuten lang ademloos keek naar de sjofarblazer en luisterde naar de overweldigende, ongepolijste, maar o zo zorgvuldig geplaatste luchtstoten door de ramshoorn. De anders zo luidruchtige menigte was doodstil. Een op het eerste gezicht onbegrijpelijke ceremonie met onbegrijpelijke muziek. Net als de schepping, net als het leven. Ik voelde rust en vrede. Het mysterie moet je voelen, in je buik en in je botten. Je bent voor even één met hen die je omgeven. En daarom wil ik de sjofar horen op Rosj Hasjana.